Gây mê cá bằng phương pháp tự nhiên với củ riềng

Riềng nếp thuộc họ gừng. Thân rễ chứa tinh dầu gồm cineol, methyl cinnamat; các flavon: galangin, alpinin; kaempferid 3 – dioxy 4 – methoxy flavon.

Gây mê cho cá là thao tác cần thiết phải làm khi vận chuyển cá xa nhằm tăng tỉ lệ sống và tránh hao hụt. Bởi vì gây mê giúp giảm stress cho tôm cá, giảm tiêu hao oxy, giảm khí CO2, giảm amonia và giảm trầy tróc cho cá do giảm giẫy giụa, quẫy đạp.

 

Củ riềng nếp. Ảnh minh họa.

 

Phương pháp gây mê bằng hóa chất đã được áp dụng trong nuôi trồng thủy sản thường sử dụng hóa chất MS 222 hoặc thuốc gây mê dạng dung dịch sệt chứa Isoeugenol 50%. Nhằm tìm ra những chất gây tê thân thiện với môi trường và không gây tác dụng phụ và tử vong cho các loài thuỷ sản nhiều loài thực vật đã được các nhà khoa học nghiên cứu áp dụng như: rau thơm origanio (Origanum sp), bạch đàn (Eucalyptus sp.) và tinh dầu bạc hà. Những nghiên cứu mới đây đã bổ sung thêm một thảo dược mới là nguồn nguyên liệu tự nhiên đầy hứa hẹn sử dụng để gây mê hữu hiệu cho động vật thủy sản nhằm thay thế các hóa chất thông thường.

Oreochromis niloticus (cá rô phi) là một loài cá được nuôi phổ biến ở Thái Lan, Việt Nam và Trung Quốc. Nhằm cải thiện quy trình gây mê các nhà nghiên cứu đã thử nghiện và đánh giá hiệu quả gây mê của tinh dầu nếp riềng Alpinia galanga (AGO) trên cá rô phi.

 

Kết quả cho thấy rằng liều AGO thích hợp gây mê tốt cho cá rô phi là 700 mg / L. Liều này có thời gian khởi tạo và hồi phục lần lượt là 257 và 438 giây. Nồng độ glucose trong máu và cortisol trong huyết tương của cá bị gây mê bằng AGO cho thấy mức độ gần như bình thường cho thấy stress cá trong quá trình vận chuyển không tăng lên.

 

Nước có chứa tinh dầu nếp riềng ở nồng độ 150 mg / L cho thấy khả năng làm giảm hoạt động và cải thiện chất lượng nước tốt hơn đáng kể so với nhóm cá không có AGO. Điều này chứng minh AGO là tinh dầu thực vật có triển vọng gây tê cho cá rô phi.

Đối tượng nghiên cứu là cá Koi (Cyprinus carpio). Đây là loài cá nổi trội về màu sắc và có giá trị kinh tế rất cao. Chúng được người nuôi cá cảnh trên toàn thế giới ưa chuộng. Một báo cáo mới đây của các nhà khoa học Thái Lan đã nghiên cứu và ứng dụng tinh dầu nếp riềng nhằm đánh giá hiệu quả gây mê cho cá Koi.

 

Các nhà khoa học phát hiện ra rằng thời gian gây mê đối với cá và thời gian phục hồi của cá sau khi tiếp xúc với AGO được thể hiện theo hàm mũ và tỷ lệ thuận với nồng độ của tinh dầu nếp riềng.

 

Báo cáo cho thấy AGO hoàn toàn không độc hại đối với sức khỏe cá khi được gây mê với nồng độ AGO 500 mg/L. 

 

Ở nồng độ 300 mg/L của AGO là thích hợp nhất để gây mê cho cá Koi và các chỉ tiêu an toàn cũng ở mức lý tưởng nhất đối với cá. Nồng độ này có thời gian khởi tạo sự gây mê là 205,55 ± 5,07 giây và thời gian hồi phục là 202,50 ± 9,30 giây. 

 

Cá trong quá trình vận chuyển được gây mê với AGO sẽ không bị stress vì nghiên cứu các chỉ số gây stress như cortisol và glucose trong máu của cá gần như bình thường. Hơn nữa, mức đường trong máu tăng ít hơn đáng kể so với những những cá được gây mê bởi chất metanosulfon tricaine. Và biểu hiện gen còn cho thấy sau khi tiếp xúc với AGO stress của cá cũng được giảm đi.

Từ 2 nghiên cứu trên cho thấy cây riềng nếp hoàn toàn có thể được dùng như là một chất gây mê tự nhiên cho cá mà không gây hại cho cá. Ở Việt Nam riềng nếp được dùng như là gia vị phổ biến do đó hoàn toàn có thể áp dụng tinh dầu từ riềng nếp gây mê cho cá giống và cá thương phẩm. 

 

Theo: Văn Thái (Tép Bạc).